Film Club: Iedere week een andere film!

[Coen P.]

Even stiekem over Mulholland Dr.

De 10 hints van David Lynch uitgelegd:

http://www.mulholland-drive.net/studies/10clues.htm

Ik hoop Psycho deze week op blu ray binnen te krijgen, dus wellicht pak ik die dan mee!

[Sneaker]

Dat bedoel ik nou eerder. Zo mooi dat de hints die gegeven worden op zoveel verschillende manier worden geïnterpreteerd. Zo had ik nog niet eens stilgestaan bij wat voor hit Diane op Camille had uitgevoerd. Ik ging ervan uit dat het een auto ongeluk was. Maar daar is helemaal niets van zeker. De locatie waar Diane stopt in de limo is inderdaad dezelfde als waar dat ongeluk gebeurt. Diane heeft tijdens haar gesprek in het cafe nergens aan de hitman gevraagd hoe ze om het leven gebracht moet worden. Ze weet alleen dat het gelukt is dankzij het blauwe sleuteltje die op haar tafel verschijnt. Dus dat ik denk zelfs dat dat auto ongeluk nooit heeft plaatsgevonden maar dat het meer een hersenspinsel is van hoe Diane haar dood zou willen hebben. Juist op die plek die waar haar vernedering plaatsvond. Je zou er bijna hoofdpijn van krijgen, heerlijk .

[Patrick van den Hul]

Ik hoop Psycho deze week op blu ray binnen te krijgen, dus wellicht pak ik die dan mee!

Ik kreeg net een mail van Play dat deze in back-order is bij de leverancier. Hopelijk krijg ik deze nog op tijd binnen. Een herkijk op DVD vind ik zonde als de blu-ray onderweg is...

Deze overigens een paar jaar geleden al voor het eerste gezien en was zeker onder de indruk. Voor mij niet Hitchcock's allebeste, maar wel een van de beste. De wereldberoemde douchescène is heel knap gedaan. Ook vond ik de twist bijzonder, waarbij de hoofdpersoon plotseling het loodje legt. Oh ja, en ik schrok me dood bij het einde. Ik focus me op de persoon in de stoel en hij komt natuurlijk van de andere kant.

[Lex v/d Moolen]

De laatste scène in het politiebureau waar alles werd uitgelegd vond ik wel een beetje een afknapper, maar verder een dijk van een thriller met een geniale rol van Perkins, wat zette hij die rol griezelig goed neer.

[Wieba]

De laatste scène in het politiebureau waar alles werd uitgelegd vond ik wel een beetje een afknapper

klopt, maar ik denk dat dit wel nodig voor de duidelijkheid. Denk dat de mensen uit die tijd nog nooit van z`n aandoening hebben gehoord en zodoende niet begrepen wat er nou precies aan de hand was met Perkins.

[Brakhage]

klopt, maar ik denk dat dit wel nodig voor de duidelijkheid. Denk dat de mensen uit die tijd nog nooit van z`n aandoening hebben gehoord en zodoende niet begrepen wat er nou precies aan de hand was met Perkins.

Ik denk dat de uitleggerige onbeholpenheid van de scene juist de essentie is, aangezien hiermee de orde (de psychiater) door Hitchcock ondermijnd wordt. Juist omdat het een film is waar constant een moreel centrum ontnomen wordt aan de kijker, wordt zelfs de traditionele ontknoping en terugkeer naar normaliteit op deze manier onder je voeten weggeslagen - niet in de laatste plaats door de heerlijk arrogante en zelfingenomen manier waarom Simon Oakland de rol van de psychiater speelt. En het is volgens mij juist de bedoeling dat het een onbevredigend gevoel geeft, omdat alle complexe problemen van Norman wel heel gemakkelijk weg verklaard worden, terwijl de film als geheel juist heeft laten zien dat dit niet zo gemakkelijk gaat.

[Wieba]

Ik denk dat de uitleggerige onbeholpenheid van de scene juist de essentie is, aangezien hiermee de orde (de psychiater) door Hitchcock ondermijnd wordt. Juist omdat het een film is waar constant een moreel centrum ontnomen wordt aan de kijker, wordt zelfs de traditionele ontknoping en terugkeer naar normaliteit op deze manier onder je voeten weggeslagen - niet in de laatste plaats door de heerlijk arrogante en zelfingenomen manier waarom Simon Oakland de rol van de psychiater speelt. En het is volgens mij juist de bedoeling dat het een onbevredigend gevoel geeft, omdat alle complexe problemen van Norman wel heel gemakkelijk weg verklaard worden, terwijl de film als geheel juist heeft laten zien dat dit niet zo gemakkelijk gaat.

Zit wat in. Door de verklaring wek je gewoon sympathie op voor Perkins. Hitchcock drukt hem zelfs in de slachtoffer rol. ook omdat de psychiater zijn problemen wel even denkt op te lossen.

[Brakhage]

Zit wat in. Door de verklaring wek je gewoon sympathie op voor Perkins. Hitchcock drukt hem zelfs in de slachtoffer rol. ook omdat de psychiater zijn problemen wel even denkt op te lossen.

Exact en daarmee wordt de grens tussen goed/kwaad die de hele film in vrijwel iedere scene ter discussie stelt tot zijn logische conclusie gebracht. Hitchcock speelt constant met de dunne scheidslijn tussen dader en slachtoffer en op het einde trekt hij dat vrolijk door.

[Lex v/d Moolen]

Misschien. Desondanks vond ik het toch een beetje een anti-climax.

[BigLebowski]

dubbele post verwijderd

[BigLebowski]

Zit wat in. Door de verklaring wek je gewoon sympathie op voor Perkins. Hitchcock drukt hem zelfs in de slachtoffer rol. ook omdat de psychiater zijn problemen wel even denkt op te lossen.

De verklaring van Brakhage lijkt me persoonlijk iets te ver doorgeredeneerd, gezien het tijdperk waarin de film gemaakt is. Van ondermijning van gezag (politie, psychiatrie e.d.) was in die jaren nog nauwelijks of geen sprake. Dit kwam pas later in de jaren 60 en jaren 70 volgens mij. Alles kan natuurlijk, maar het lijkt me daarom eerder een opvatting die is bekeken door een moderne bril.

Ook de opvatting dat de psychiater 'zijn problemen wel even denkt op te lossen' heb ik niet als zodanig opgevat. Er werd volgens mij niet meer dan een uitleg of mogelijke verklaring gegeven, ter verduidelijking aan de kijker. Niks meer en niks minder. Extra sympathie voor Norman Bates leverde het hierdoor voor mij in elk geval niet op.

Dit werd namelijk ook gezegd:

quote psychiater: 'Een psychiater legt de grondslag niet. Hij probeert die alleen te verklaren.'

Oftewel, hij legt niks op en zegt hiermee evenmin iets op te lossen, waardoor er mijns inziens geen sprake is van opzettelijke arrogantie of zelfingenomenheid. Die indruk kreeg ik in elk geval niet. Dit neemt verder niet weg dat deze verklarende scene er van mij niet per se in had gehoeven, want het staat gevoelsmatig toch wat in contrast met de rest van de film, welke veel beeldender van aard is.

Verder wil ik even kwijt dat de Blu ray werkelijk een genot is om naar te kijken (en luisteren)! De score van Bernard Herrmann (oa Citizen Kane, The Day the earth stood still, Taxi Driver) is natuurlijk een vermelding op zichzelf waard en tilt de film naar een nog hoger niveau. Blij ook dat er niet voor kleur is gekozen, maar voor zwartwit. Dit komt de grauwe sfeer beslist ten goede.

[BrianB]

De laatste scène in het politiebureau waar alles werd uitgelegd vond ik wel een beetje een afknapper, maar verder een dijk van een thriller met een geniale rol van Perkins, wat zette hij die rol griezelig goed neer.

Daar was Hitchcock het mee eens, aangezien die het toe moest voegen van de studio, terwijl hij het zelf niet nodig vond.

[Brakhage]

Van ondermijning van gezag (politie, psychiatrie e.d.) was in die jaren nog nauwelijks of geen sprake. Dit kwam pas later in de jaren 60 en jaren 70 volgens mij.

Hoe kom je hierbij? Ik zou wel graag zien wat voor bewijs je hiervoor hebt, want volgens mij zuig je dit gewoon uit je grote duim. Heb je 'Cat People' (1941) ooit gezien? De psychiater in die film wordt behoorlijk negatief neergezet en geportretteerd als iemand die alles weet, maar volledig niet met zijn emoties en oer instincten in contact staat, waardoor al zijn psychiatrische kennis overbodig wordt. Direct vanaf het moment dat psychiatrie in de Amerikaanse samenleving geïntroduceerd is en daarmee in film (begin jaren '40) is dat door veel filmmakers met argusogen bekeken. De ondermijning van gezag is bijna standaard in de horrorfilm en film noir vanaf de jaren '40, echt niet pas in de jaren '60 of '70 en is zelfs een van de centrale en meest cruciale aspecten waar Hitchcock zijn complete oeuvre op gebouwd heeft. Anders zou ik willen suggereren dat je North by Northwest eens kijkt.

Ook de opvatting dat de psychiater 'zijn problemen wel even denkt op te lossen' heb ik niet als zodanig opgevat. Er werd volgens mij niet meer dan een uitleg of mogelijke verklaring gegeven, ter verduidelijking aan de kijker. Niks meer en niks minder. Extra sympathie voor Norman Bates leverde het hierdoor voor mij in elk geval niet op.

Het feit dat het bij jou geen sympathie oplevert, zegt niet zoveel lijkt me, aangezien dat simpelweg verklaard kan worden doordat je de scene gewoon niet goed geïnterpreteerd hebt. Je stelt nu letterlijk dat er 'enkel' een verklaring gegeven wordt, niets meer en minder, maar daarmee zie je de zelfingenomen wijze waarop Simon Oakland de rol neerzet compleet over het hoofd. Hitchcock gebruikte zijn acteurs echt als meer dan vee hoor

Oftewel, hij legt niks op en zegt hiermee evenmin iets op te lossen, waardoor er mijns inziens geen sprake is van opzettelijke arrogantie of zelfingenomenheid. Die indruk kreeg ik in elk geval niet.

Dat is onzin, want de politie en nabestaanden vertrouwen wel degelijk volledig op zijn verklaring (ze hangen vrij letterlijk aan zijn lippen) - alles wat hij zegt wordt aangenomen als waarheid en sluit de zaak af. Het is de typische terugkeer naar normaliteit zoals de Hollywood film dat vereist. Echter, wordt die terugkeer dus ondermijnd door Hitchcock in de laatste scene. Niet alles is in kannen en kruiken zoals Simon Oakland ons wil doen geloven.

Dit neemt verder niet weg dat deze verklarende scene er van mij niet per se in had gehoeven, want het staat gevoelsmatig toch wat in contrast met de rest van de film, welke veel beeldender van aard is.

Dat alleen al is meer dan voldoende bewijs voor mijn theorie. Ja, de scene is Hitchcock opgedrongen door de producenten, maar dat geeft enkel meer reden voor Hitchcock om subtiel de ogenschijnlijke mening die hem opgedrongen is te ondermijnen. Dit is eerder standaard dan uitzondering: de opening van 'Le Mepris' is Godard ook opgedrongen, maar het maakt de film enkel sterker dan zwakker, omdat Godard ook in die film van een noodzaak een deugd gemaakt heeft. Hitchcock was iets te veel filmmaker om zijn film te laten vernietigen of de kracht te laten verminderen door een stel buitenstaanders, zeker in 1960 toen hij op het hoogtepunt van zijn roem en macht was.

[BigLebowski]

Er zijn natuurlijk voorbeelden te over van films van voor 1960 die het gezag bekritiseren. Maar dat is naar mijn idee nog wat anders dan het gezag ondermijnen (voor de goede orde: onder ondermijnen versta ik hier het 'onderuithalen of niet erkennen of accepteren van'). Je kunt in dit opzicht ergens kritiek op hebben of je angst en bezorgdheid over iets uitspreken, zonder dat je daarmee noodzakelijkerwijs het gezag als zodanig ondermijnt. Zie ook de vele sci-fi en horrorfilms uit de jaren 50, waarin vooral de wetenschap het moest ontgelden. Maar deze hadden eerder ten doel om te waarschuwen voor de mogelijke gevaren, dan om het gezag als zodanig te ondermijnen. Of niet soms? Die films (en boeken) teerden op de onwetendheid en/of angstgevoelens die heersten in de maatschappij. Jij noemt dat wellicht ondermijning van het gezag? Maar dat is dan meer een kwestie van hoe je iets definieert. Een mooi voorbeeld waarin ondermijning van gezag wordt getoond is bijvoorbeeld One Flew over the Cuckoo's Nest (1975).

Maar afgezien daarvan doelde ik ook meer op ondermijning van gezag in z'n algemeenheid (in de maatschappij). Want was er niet zoiets als een revolutie in de jaren 60 die het nodige teweeg heeft gebracht op tal van terreinen, zo ook ten aanzien van gezag en de daarbij behorende instanties? Wellicht op wat enkele individuen en vrijdenkers na, was de maatschappij in de jaren 50 en daarvoor nog in z'n algemeenheid veel gezagsgetrouwer dan daarna. Een aantal films waarin het gezag kritisch onder de loep wordt genomen, doet daar niets aan af. Kritiek is immers van alle tijden. De vraag is dus of er bij Hitchcock sprake was van kritiek of van ondermijning. Ik ben dan eerder geneigd het eerste te denken. Maar je kunt best gelijk hebben dat Hitchcock er de gewoonte van maakte om tegen het gezag aan te schoppen. Daarvoor ben ik geen Hitchcock-kenner genoeg.

Kortom, het kan dus best zo zijn dat Hitchcock tussen de regels door kritiek wilde uiten op de psychiatrie en dat de rol van Simon Oakland als zodanig geinterpreteerd kan en mag worden, maar ook dat is en blijft aan de kijker zelf natuurlijk. Ik zag het dan dus ook niet zo dat Simon Oakland vond dat alles opgelost en in kannen en kruiken was. De situatie was niet zozeer door de verklaring ineens weer terug naar normaal. De terugkeer naar normailteit, zoals jij zegt dat dat van Hollywood verlangt werd, zit hem dan nog sterker in het feit dat Norman Bates veilig is opgepakt en opgesloten, meer dan dat de psychiater met een soort verklaring komt.

En het feit dat de politie en nabestaanden zijn verklaring volledig accepteren en ze aan z'n lippen hangen, maakt de persoon in kwestie nog niet zelfingenomen natuurlijk. Dat zijn twee verschillende dingen. Jij ziet Simon's rol kennelijk wel zo. Prima. Ik niet. Die conclusie moet je dus maar voor jezelf trekken. Dat is geen kwestie van over het hoofd zien, maar anders interpreteren. En een andere interpretatie is niet per definitie fout of onzin, maar gewoon anders (met uw welnemen natuurlijk ) Het etaleren van een verklaring om het publiek duidelijk te maken wat Norman Bates mankeerde is daarom net zo legitiem als de visie van een verkapte ondermijning van gezag.

En dat zegt daarmee dus niet meteen dat Hitchcock zijn acteurs louter als vee zou hebben gebruikt, zoals jij dat zo elegant weet te bewoorden. Hoewel de uitspraak wel van hem komt dat acteurs en actrices hem niet interesseren. Het gaat hem uitsluitend om het effect dat een film op het publiek heeft, niet om de poppetjes. Dus in dat opzicht zou je wel weer kunnen zeggen dat hij ze als vee gebruikt...ingewikkeld toch weer

P.S. de psychiatrie is overigens al een kleine halve eeuw ouder dan de jaren 40 en de term stamt bij mijn weten officieel zelfs ergens van begin 1800. Enige kennis heb ik in het verleden onder meer opgedaan in m'n studie psychologie, waarvan geschiedenis van de psychiatrie en sociologische ontwikkelingen binnen dit vakgebied ook deel uitmaakte. Dus helemaal uit m'n duim heb ik het niet gezogen. Misschien wel dat ik er daardoor met een andere bril naar kijk.

[Brakhage]

P.S. de psychiatrie is overigens al een kleine halve eeuw ouder dan de jaren 40 en de term stamt bij mijn weten officieel zelfs ergens van begin 1800. Enige kennis heb ik in het verleden onder meer opgedaan in m'n studie psychologie, waarvan geschiedenis van de psychiatrie en sociologische ontwikkelingen binnen dit vakgebied ook deel uitmaakte. Dus helemaal uit m'n duim heb ik het niet gezogen. Misschien wel dat ik er daardoor met een andere bril naar kijk.

Dat psychiatrie ouder is dan de jaren ’40 heeft niemand ontkend en is vooral nogal irrelevant. Want pas vanaf de jaren ’40 begon de psychiatrie door te dringen in de huiskamers van de gemiddelde Amerikaan en het was ook niet geheel toevallig rond diezelfde periode dat er ineens een explosie was van films waar psychiaters voorkwamen. Freud kan dan wel langer bestaan hebben, in de filmgeschiedenis is hij pas begin jaren ’40 geïntroduceerd en aangezien we het hier over film hebben is de rest niet relevant voor deze discussie.

Wellicht op wat enkele individuen en vrijdenkers na, was de maatschappij in de jaren 50 en daarvoor nog in z'n algemeenheid veel gezagsgetrouwer dan daarna. Een aantal films waarin het gezag kritisch onder de loep wordt genomen, doet daar niets aan af. Kritiek is immers van alle tijden. De vraag is dus of er bij Hitchcock sprake was van kritiek of van ondermijning. Ik ben dan eerder geneigd het eerste te denken. Maar je kunt best gelijk hebben dat Hitchcock er de gewoonte van maakte om tegen het gezag aan te schoppen. Daarvoor ben ik geen Hitchcock-kenner genoeg.

Met je hele opmerking dat kritiek van alle tijden is, bewijs je zelf al je ongelijk. En het punt is nu juist dat het altijd slechts ‘enkele individuen en vrijdenkers’ zijn die kritiek uiten op iets, de massa is het nog nooit oneens geweest met iets. Het enige echte verschil tussen de jaren ’50 en ’60 is dat alles wat in de jaren ’50 nog onder de oppervlakte borrelde, in de jaren ’60 meer zichtbaar werd. Maar dat wil niet zeggen dat het er in de jaren ’50 niet was. Niet alleen maakte Hitchcock er de gewoonte van om tegen het gezag aan te schoppen, het is zelfs cruciaal voor zijn complete oeuvre en als je dat niet weet of ziet, ben ik bang dat je nog niet verder gekomen bent dan de oppervlakte van zijn films. Een van de meest geciteerde Hitchcock anekdotes is dat hij op jonge leeftijd ooit door de politie opgepakt is en sindsdien een pathologische angst gehad heeft voor alles wat autoriteit is. De voorbeelden in zijn werk zijn er genoeg: ‘North by Northwest’, ‘Notorious’, ‘Rope’ en ‘The Wrong Man’ zijn slechts enkele van de meest duidelijke voorbeelden.

Er zijn natuurlijk voorbeelden te over van films van voor 1960 die het gezag bekritiseren. Maar dat is naar mijn idee nog wat anders dan het gezag ondermijnen (voor de goede orde: onder ondermijnen versta ik hier het 'onderuithalen of niet erkennen of accepteren van'). Je kunt in dit opzicht ergens kritiek op hebben of je angst en bezorgdheid over iets uitspreken, zonder dat je daarmee noodzakelijkerwijs het gezag als zodanig ondermijnt. Zie ook de vele sci-fi en horrorfilms uit de jaren 50, waarin vooral de wetenschap het moest ontgelden. Maar deze hadden eerder ten doel om te waarschuwen voor de mogelijke gevaren, dan om het gezag als zodanig te ondermijnen. Of niet soms? Die films (en boeken) teerden op de onwetendheid en/of angstgevoelens die heersten in de maatschappij. Jij noemt dat wellicht ondermijning van het gezag? Maar dat is dan meer een kwestie van hoe je iets definieert. Een mooi voorbeeld waarin ondermijning van gezag wordt getoond is bijvoorbeeld One Flew over the Cuckoo's Nest (1975).

Je hele onderscheid tussen gezag bekritiseren en ondermijnen is echt een niet-bestaand onderscheid wat je nu ter plekke verzint en is vooral een vervuiling van de hele discussie. Want om iets te ondermijnen of bekritiseren (wat echt hetzelfde is), is het helemaal niet noodzakelijk dat het gezag ook daadwerkelijk omvergeworpen wordt. Dat laatste is duidelijk waar jij op doelt met je ‘One Flew over the Cuckoo’s Nest’ voorbeeld, maar dat is totaal niet wat ik gesuggereerd heb in relatie tot ‘Psycho’. Maar zelfs dat is niet iets wat pas in de jaren ’60 en ‘70 begonnen is hoor, kijk anders maar eens naar ‘Rally ‘Round the Flag, Boys’, een film die minstens zo anarchistisch is als ‘One Flew over the Cuckoo’s Nest’ en 1958 afkomstig is. Maar het punt is dat een film helemaal niet in anarchie hoeft te eindigen om toch gezagsondermijnend of maatschappijkritisch te zijn. De revolutie in de jaren ’60 waar jij op doelt is echt niet zozeer een revolutie als meer een verlenging en uitbarsting van alles wat in de jaren ’50 al speelde. De jaren ’50 kunnen misschien de reputatie hebben om gezapig, correct en vrolijk te zijn, maar het is juist typisch voor de jaren ’50 dat onder die ogenschijnlijk tevreden oppervlakte ontzettend veel problemen borrelden. Het was een soort massale tijdsbom die in de jaren ’60 tot uitbarsting gekomen is. Maar die problemen waren er al veel langer natuurlijk, die stamden reeds uit de jaren ’30 toen het Communisme een sterke aanhang had onder linkse intellectuelen. Of denk je dat McCarthy en de HUAC volledig uit het niets ten tonele verschenen? Natuurlijk was het grotendeels een heksenjacht, maar er was wel degelijk sprake van een infiltratie (of invloed, het is maar aan welke kant je staat) van Communistische ideeën in Hollywood in de jaren ’30 en ’40. Zie als voorbeelden bijvoorbeeld films als ‘Holiday’ (1938) of ‘Force of Evil’ (1948), die beide een frontale aanval zijn om het Amerikaanse kapitalisme.

Het is opmerkelijk dat je mij beschuldigt van het interpreteren van ‘Psycho’ met een moderne bril, terwijl jij echt degene bent die dat doet (het is een nogal vermoeiende trend dat mensen hier op het forum mij beschuldigen van iets wat niet van toepassing is op mij en bovendien zich er zelf schuldig aan maken). Want jij maakt er ineens van dat de ondermijning van de uitleg van de psychiater door Hitchcock gelijk moet staan aan een anarchistische revolutie als in ‘One Flew over the Cuckoo’s Nest’, waarmee je dus de normen en waarden van de jaren ’70 gebruikt om een film uit 1960 te interpreteren. Want hoewel een film als ‘Rally ‘Round the Flag, Boys’ duidelijk maakt dat zoiets wel degelijk mogelijk was in de jaren ’50, is het ook een expliciete uitzondering en waarschijnlijk de reden dat het financieel een flop was (hoewel het een meesterwerk van de bovenste plank is). Kritiek en ondermijning gebeurde in de jaren ’50 namelijk niet expliciet maar impliciet, dat is het cruciale verschil met de jaren ’60 en ’70.

Films waren namelijk tot grofweg 1968 gebonden aan twee belangrijke zaken: het Klassieke Studiosysteem en de Production Code. Studio’s bestaan nog steeds, maar hebben lang niet meer zoveel macht als ze tot eind jaren ’50/halverwege jaren ’60 hadden, toen ze met ijzeren hand konden regeren en alles konden bepalen. Acteurs, regisseurs en technici waren allemaal in loondienst van de studio en de studio’s konden dus bepalen wat voor soort films er gemaakt werden. Daarom zagen ook alle films in die periode er hetzelfde uit en hadden ze allemaal vergelijkbare onderwerpen, om het even kort door de bocht te zeggen. Films die expliciete kritiek uitten waren daarom zeldzaam, omdat de eerste doelstelling was zoveel mogelijk geld te verdienen en echt riskante onderwerpen werden zoveel mogelijk gewoon vermeden. Toen het Studiosysteem halverwege jaren ’60 instortte, was het ineens mogelijk om iedere soort films te maken die je wilde bijna en ontstond er dus een enorme diversiteit aan films, waaronder dus ook counter culture films als ‘Easy Rider’ en ‘One Flew Over the Cuckoo’s Nest’, die het ineens mogelijk maakten om heel expliciet een ideologie uit te dragen die niet overeenkwam met de dominante Hollywood ideologie. Maar dat wil nog niet zeggen dat daarvoor niet ook dergelijke kritiek geuit werd, het moest alleen verkapt gebeuren. De Production Code was de censuur die Hollywood zichzelf opgelegd had in 1934 om het image van de industrie te verbeteren en de Code verbood het tonen van vele onderwerpen (seks, iedere vorm van seksuele afwijkingen, drugs, racisme etc.), om daarmee proberen zorg te dragen voor het uitdragen van een in hun ogen gezonde ideologie die goed was voor opgroeiende kinderen.

Dit betekent allemaal dat gezagsondermijnende kritiek of zaken als bijvoorbeeld homoseksualiteit niet expliciet gebracht kon worden, maar altijd tussen de regels door geïmpliceerd moest worden. En op de mogelijke uitzondering van Lubitsch was Hitchcock de meester in het verwerken van verborgen boodschappen in zijn films. Dus op het einde van ‘North by Northwest’ mocht Hitchcock Cary Grant en Eve Marie Saint niet laten neuken, dus toonde hij een trein die een tunnel inrijdt. De meeste mensen die het zien zullen niets anders zien dan een trein die een tunnel inrijdt, maar mensen die bekend zijn met Hitchcock en getraind zijn in het ontrafelen van Production Code films, zien heel duidelijk de seksuele connotatie van het shot, waarmee Hitchcock dus toch datgene getoond heeft wat hij niet mocht tonen. En het is uiteraard cruciaal dat hierbij altijd een hele dunne scheidslijn bewandeld werd, want de verborgen boodschap moest weer niet zo duidelijk zijn dat iedereen het kon zien, maar ook weer niet zo verborgen dat niemand het begrijpt.

En dit is meer dan enkel iets te veel willen lezen in een film, dit is waar de beste filmmakers en genres zich juist onderscheiden en filmmakers juist tussen de regels door allerlei kritiek uiten op allerlei zaken. Zie bijvoorbeeld de radicale komedies van Frank Tashlin en Jerry Lewis, de films van Billy Wilder, de Westerns van Anthony Mann, of de melodrama’s van Douglas Sirk, Vincente Minnelli of Nicholas Ray. Vooral in het jaren ’50 melodrama is het schering en inslag dat er aan de oppervlakte het ene getoond wordt, maar dat er dieper nog veel meer betekenis in schuilt, die vaak juist het tegenovergestelde is van de oppervlakte mening. Het is daarom dat Fassbinder later de eindes van de Sirk melodrama’s ‘unhappy happy endings’ genoemd heeft: op de oppervlakte is alles koek en ei, maar als je tussen de regels door leest, dat is juist het tegenovergestelde het geval. Dus op het einde van ‘Imitation of Life’ toont Sirk een soort geïmproviseerde familie die in een soort ‘eind goed al goed’ waan een gelukkige toekomst tegemoet gaat, maar als je tussen de regels doorleest, dan is dat geluk een illusie omdat geen van de problemen van de film daadwerkelijk opgelost zijn (wat op zichzelf natuurlijk ook een cruciaal kenmerk is van het melodrama). Aan de oppervlakte geeft Sirk ons dus een happy end waarmee de massa en de kassa tevreden gehouden wordt, maar tegelijkertijd ondermijnt Sirk zijn eigen einde voor diegene die daar gevoelig voor is. De scene werkt dus op twee vlakken en is tegelijkertijd zijn eigen bevestiging als ontkenning. Het publiek smulde ervan, want het was zelfs de meest succesvolle film die Universal tot dat moment ooit had uitgebracht en als de ondermijning van de scene te duidelijk geweest was en de film dus duidelijk een unhappy end gehad had, was het ongetwijfeld niet zo’n succes geweest. En ook hier is het echt niet een soort van kritische over interpretatie, want Sirk zelf heeft in de jaren ’70 uitgebreid beschreven dat hij vrijwel al zijn eindes ironisch bedoeld heeft en deze ondermijning volledig bewust gedaan is. Of kijk naar het einde van ‘The Reckless Moment’ waar Ophuls ons ogenschijnlijk een happy end geeft, maar dat zelf ondermijnt door Joan Bennett dusdanig te filmen dat de balustrades van de trap heel erg veel op gevangenis spijlen lijken, waarmee het gezin als gevangenis dus benadrukt wordt. Het gaat hier niet om geïsoleerde gevallen, maar om standaard praktijken.

Mensen die gewend zijn aan hedendaagse films zijn het helemaal niet gewend om dit soort dubbelzinnige betekenissen in films te lezen, die zijn gewend om enkel naar de oppervlakte te kijken. Want het is een vorm van communicatie die extreem veel training en oefening vereist, waarvoor je dus letterlijk honderden films uit die periode gezien hebt om ze te kunnen ‘lezen’. Ik kan bijvoorbeeld hele gesprekken voeren met mijn vriend in het bijzijn van anderen, zonder dat zij het merken. Een aanraking, een gebaar, een blik of intonatie kan genoeg zijn om betekenis over te brengen en het zijn dus ook exact dit soort kleine dingen waar Hitchcock het grootste gedeelte van zijn carrière op heeft moeten vertrouwen om toch de dingen te suggereren die hij eigenlijk niet mocht tonen. Dan kun je wel zeggen dat er niets gecommuniceerd wordt omdat jij het niet ziet, maar dat is onzin natuurlijk. Want het lezen van dit soort subtiele betekenissen is een techniek die enkel geleerd kan worden als je gewend bent om dit soort films te kijken, net zoals iedere techniek enkel geleerd kan worden door oefening. Ik kijk regelmatig oudere films met vrienden en merk continu dat ze niet in staat zijn om op deze manier tussen de regels door te lezen, terwijl ze inmiddels toch al redelijk wat films uit die periode gezien hebben. En dat is echt niet omdat ze te stom zijn of iets dergelijks, maar gewoon omdat ze de training daarvoor missen. Ik heb het even in je Whatiwatch lijst opgezocht en zag dat je maar een handjevol films uit de jaren ’50 gezien hebt, waarvan het overgrote deel nog sci-fi films zijn ook. Dus hoe je überhaupt kunt claimen dat ondermijning van het gezag pas in de jaren ’60 en ’70 kwam, is me een raadsel aangezien je praktisch geen enkele films gezien hebt van voor die tijd. Of kun jij oordelen over films die je niet gezien hebt? Het lijkt me dat je veel te weinig films uit die periode gezien om überhaupt een beeld te kunnen vormen. Dat klinkt misschien bot, maar dat kan ik ook niet helpen. Dus het kan zo zijn dat jij mijn interpretatie over ‘Psycho’ niet zo ziet, maar feit is ook dat je geen enkel (met de nadruk op geen enkel) argument hebt aangevoerd waarom die interpretatie niet klopt, behalve dat je het zelf niet ziet. Maar dat je het niet ziet is geen wonder, omdat je daarvoor dus gewend moet zijn om tussen de regels door te lezen. En om dat gewend te zijn, moet je gewend zijn aan films uit die periode.

Of laat ik een ander voorbeeld geven van hoe gewenning de interpretatie kan sturen. Helemaal in de eerste scene is er een moment waarop Hitchcock Janet Leigh en John Gavin volledig in profiel filmt:



Iedere keer als ik dat shot zie word ik er weer door geraakt en besef ik weer dat Hitchcock keer op keer hier naar terugkeert in deze film. Het punt is dat het gewoon een heel vreemd shot is en doordat het afwijkt van de norm, signaleert Hitchcock dat het iets betekent (zeker omdat het zo vaak terugkeert, voor meer zie mijn stukje over de film). In onze huidige tijd waar iedere camerapositie op ieder willekeurig moment kan voorkomen zou zoiets niets meer voorstellen, maar in het klassieke continuïteitssysteem betekent in principe iedere afwijking van de norm iets. Dus de meeste mensen zullen er niet bij stilstaan omdat het voor hen een shot als ieder ander is, maar voor mensen die getraind zijn om de beeldtaal van deze films te lezen, signaleert Hitchcock dat er een betekenis schuilt achter de camerapositie. Heel ‘Psycho’ zit vol met dit soort subtiele hints en betekenislagen, zie bijvoorbeeld de hele parlour scene, waar aan de oppervlakte redelijk weinig gebeurt, maar die barstensvol informatie zit als je het gereedschap hebt om die informatie te verwerken.

Kortom, het kan dus best zo zijn dat Hitchcock tussen de regels door kritiek wilde uiten op de psychiatrie en dat de rol van Simon Oakland als zodanig geinterpreteerd kan en mag worden, maar ook dat is en blijft aan de kijker zelf natuurlijk.

Alles is aan de kijker, er is geen enkele film ter wereld die van zichzelf een betekenis heeft, dus dat lijkt me een dooddoener die in geen enkele discussie een plaats heeft. Maar laten we even de situatie bekijken: Hitchcock heeft zelf aangegeven dat de scene hem opgedrongen is, daar is iedereen het over eens. Is het dan niet volstrekt logisch dat hij heel subtiel, tussen de regels door deze scene zal gaan ondermijnen? Dat is iets waar hij zijn hele carrière mee bezig geweest is en het is bovendien ook iets wat volledig binnen de film als geheel past, waar constant de grens tussen schijn en realiteit doorbroken wordt. Op die manier werkt de scene op twee manieren: de studio heeft de verklaring voor de massa en Hitchcock is in staat om subtiel deze ogenschijnlijke afbreuk aan zijn films toch in zijn voordeel om te zetten – is iedereen blij.

Ik zag het dan dus ook niet zo dat Simon Oakland vond dat alles opgelost en in kannen en kruiken was. De situatie was niet zozeer door de verklaring ineens weer terug naar normaal. De terugkeer naar normailteit, zoals jij zegt dat dat van Hollywood verlangt werd, zit hem dan nog sterker in het feit dat Norman Bates veilig is opgepakt en opgesloten, meer dan dat de psychiater met een soort verklaring komt.

De verklaring is de sleutel van de hele scene, niet het oppakken van Norman Bates, dat is reeds gebeurd. Het is volgens mij vrij simpel: de hele film lang heeft Hitchcock het publiek in een achtbaan naar de onderwereld gezet, zonder ergens een verklaring te geven of mensen te vertellen wat er nu precies aan de hand is. Als de stofwolken opgetrokken zijn, is het publiek (zowel in de film als van de film) wanhopig op zoek naar een verklaring, naar een reden voor alle gruwelen die ze zojuist doorstaan heeft. Mensen zoek namelijk altijd naar een reden. Entree Simon Oakland, die vrij letterlijk als een soort Hercule Poirot in een Agatha Christie moordmysterie even de moord uit de doeken komt doen: extreem theatraal geeft hij vervolgens een verklaring voor alles wat er gebeurt is, waarbij Hitchcock constant zijn relaas onderbreekt met shots van de mensen die om hem heen vrij letterlijk ademloos zitten toe te kijken. De hele manier waarop de scene aangedikt is, de hammy manier van acteren van Oakland, het achteloos, bijna postorgastisch opsteken van het sigaretje als zijn performance achter de rug is – alles wijst op een ondermijning van alles wat hij zegt. Het is allemaal te gemakkelijk en keurig, alles is ‘all wrapped up in tissue paper, with pink ribbons around it’, zoals ze in ‘Double Indemnity’ zouden zeggen. Alles is verklaard en er zijn geen losse draadjes meer, want ‘only an expert can deal with a problem’, om in de woorden van Laurie Anderson te spreken. Maar het is cruciaal dat Hitchcock de film niet eindigt met het traditionele gelukkige koppel (dat deze film sowieso niet heeft), maar eerst met de waanzinnige staar van Norman en dan met de auto van Marion die uit het donkere moeras getrokken wordt, het moeras met al zijn psychologische connotaties. Hitchcock wil vooral dat we de waanzin van Norman en de volstrekt zinloze moord van Marion onthouden,de punten waarop de verklaring van de psychiater tekort schiet. Dat is de boodschap waarmee Hitchcock de mensen de zaal uitstuurt.

[BigLebowski]

Het antwoord heeft even geduurd, maar nu zie ik ook waarom! Dank voor deze brede uiteenzetting (en dat is oprecht gemeend en niet sarcastisch bedoeld, voor het geval je daar aan zou twijfelen.) Dat ze in de jaren 50 en ervoor gevoelige onderwerpen op een impliciete wijze aan de kijker wilden overbrengen is mij wel bekend inderdaad. Het is niet dat ik jou visie in het geheel niet zie en ik vind die ook best te billijken (vandaar ook geen argumentatie tegen jouw pleidooi), maar ik had er alleen een ander idee over. Het was voor mij een kwestie van beide interpretaties tegen elkaar afwegen en de balans sloeg voor mij de andere kant op omdat ik zo m'n twijfels had of het bij Psycho wel als zodanig was bedoeld. Ik dacht dus van niet, om redenen die ik hiervoor uiteen heb gezet. Maar nogmaals, ik heb te weinig van Hitchcock gezien (er schieten me nu slechts een stuk of 5 films te binnen: Frenzy, Psycho, Dial M for Murder, The Trouble with Harry, Rear Window...) om hem echt goed te kennen. En ik neem het bij deze dan ook graag van je aan dat hij het wel als zodanig heeft bedoeld zoals jij uiteen hebt gezet

Dat de psychiatrie pas in de jaren 40 doordrong in de huiskamers van de gemiddelde Amerikaan, dat laat ik voor jou rekening, want dat zou ik niet exact zo weten en kunnen stellen. Maar laten we dat verder maar even voor wat het is inderdaad.

Voorts denk ik dat we toch voor een deel langs elkaar hebben gepraat (ik beschuldig jou niet persoonlijk, maar wijs de vinger op ons beide voor alle duidelijkheid) vanwege de iets andere interpretatie/definiering (noem het zoals je wilt) van het woord ondermijning en kritiek hebben op. Ik heb het woord ondermijning toen nog opgezocht in een Dikke van Dale, maar deze gaf daar geen uitsluitsel over. Voor mij bestaat er nog steeds wel een genuanceerd onderscheid tussen, terecht of niet terecht in jouw ogen. Het eerste gaat toch nog een stapje verder als het tweede. Voor jou kennelijk niet. En dat maakt verder ook niet zoveel uit eigenlijk, zolang we dan maar van elkaar weten wat we bedoelen. Het maakt bij deze wel duidelijk waardoor we deels de mist in gingen in onze discussie. Het was in elk geval niet iets wat ik ter plekke verzon of iets om er een eigen draai aan te geven, maar meer om, ter verheldering van de discussie, duidelijk te willen maken wat ik er precies onder verstond. Mislukt dus kennelijk Maar laten we elkaar niet teveel op woorden gaan vangen...anders moeten we eerst nog een discussie gaan voeren over wat we exact onder welke woorden verstaan en met welke nuancering...en daar wordt de mist alleen nog maar dikker van

De films die in m'n lijst staan zijn natuurlijk niet de enige films die ik ooit gezien heb. Enkel van de laatste jaren. Ik kijk immers al een jaartje of 30 films, maar houd het pas de laatste jaren een beetje bij. Neemt niet weg dat ik inderdaad meer films van na de jaren 60 dan ervoor heb gezien. Daar heb je gelijk in. In sommige gevallen zal het me dus gerust ontgaan. Dat kan uitstekend zo zijn. Maar helemaal onwetend en zo stom als het achtereind van een varken ben ik nou ook weer niet hoor Niet alles ontgaat me en een klein beetje filmgeschiedenis is me ook niet vreemd, al kan er altijd nog weer bijgeleerd worden. Maar daar ben jij gelukkig dan weer voor

De anekdote dat Hitchcock autoriteit vreesde, met name de politie als ik me niet vergis, was me ook wel bekend ja.

[Brakhage]

En ik neem het bij deze dan ook graag van je aan dat hij het wel als zodanig heeft bedoeld zoals jij uiteen hebt gezet

Nou, je hoeft niets van me aan te nemen; het is en blijft een interpretatie en iedereen moet voor zichzelf maar bepalen of deze geloofwaardig is of niet. Wat ik enkel wilde aangeven is dat een dergelijke subtiele ondermijning (dat het een ondermijning is en geen totale omverwerping leek me zo als een paal boven water staan, aangezien het praktisch onmogelijk is om iets in een scene van vijf minuten volledig omver te werpen) niet alleen geen uitzondering is, maar zelfs gemeengoed in films uit die periode, zeker in de meer complexe films. En mijn punt is juist altijd geweest dat beide interpretaties heel goed naast elkaar kunnen bestaan (en zelfs moeten bestaan) in plaats van dat het een kwestie is van de een of de andere.